Το "ΛογοΠαίγνιο" Σας Εύχεται 

Χρόνια Πολλά Και Καλά Χριστούγεννα

Βοηθείστε έναν μαθητή με ΔΕΠΥ να παραμείνει στο θρανίο του

Τα παιδιά με ΔΕΠΥ δυσκολεύονται να συγκεντρωθούν και να παραμείνουν στο θρανίο τους για μεγάλο χρονικό διάστημα. Το μυαλό τους συνήθως «τρέχει» κάπου αλλού και το σώμα τους δυστυχώς δεν αργεί ν’ ακολουθήσει. Όσο κι αν προσπαθήσετε, δεν πρόκειται να καταφέρετε ν’ αλλάξετε ριζικά αυτό το γεγονός.

Μπορείτε όμως να βοηθήσετε αυτά τα παιδιά να παραμείνουν για μεγαλύτερο διάστημα στο θρανίο τους. Αρκεί πρώτα να κάνουμε μία παραδοχή: σε κάθε δυνατή ευκαιρία, θα πρέπει να επιτρέψετε στα παιδιά να σηκωθούν από τη θέση τους και να μετακινηθούν. Για παράδειγμα, παροτρύνετέ τα να σηκωθούν στον πίνακα, να πάνε στην τουαλέτα, ή να γίνουν βοηθοί για τη δασκάλα, όπως να μαζέψουν τα τετράδια των συμμαθητών τους ή να μοιράσουν φυλλάδια.

Οι ακόλουθες πέντε συμβουλές θα σας βοηθήσουν να βρείτε τρόπους να τα κάνετε να θέλουν να επιστρέψουν στη θέση τους και να αυξήσουν το χρονικό διάστημα το οποίο θα παραμείνουν σ’ αυτή:

1. Φροντίστε οι οδηγίες που θα τους δώσετε να είναι απλές και κατανοητές. Δεν έχει νόημα να τους ζητήσετε να επιστρέψουν στο θρανίο τους, αν δεν έχουν καταλάβει τι θα κάνουν μόλις επιστρέψουν σε αυτό.
2. Αναθέστε τους γραπτώς κάποια λίστα εργασιών ή λίστα με πράγματα που πρέπει να κάνουν. Ζητείστε τους να διαγράφουν από τη λίστα κάθετι που ολοκληρώνουν. Η λίστα αυτή μπορεί να είναι γραμμένη σε χαρτί ή ακόμη και στο θρανίο.
3. Ελέγχετε σχετικά συχνά την πρόοδό τους. Ζητείστε να δείτε τη λίστα εργασιών, τι έχουν ολοκληρώσει και τι όχι και αναλόγως κατευθύνετε την προσοχή τους εκεί που πρέπει.
4. Εναλλακτικά, αντί για λίστα, γράψτε τις εργασίες που πρέπει να κάνουν σε ένα χαρτί ή χαρτόνι. Κατόπιν κόψτε σε ξεχωριστό κομμάτι χαρτί την κάθε εργασία. Δώστε στο παιδί ένα χαρτί τη φορά και μόνο όταν ολοκληρώσει την εργασία, δώστε του το επόμενο. Κατ’ αυτόν τον τρόπο μειώνεται το άγχος που μπορεί να έχει βλέποντας μια ενδεχομένως μακροσκελή λίστα. Επίσης, δεν του επιτρέπει να «περιπλανηθεί» στις διάφορες εργασίες με κίνδυνο να διασπαστεί η προσοχή του, αλλά το βοηθά να εστιάσει την προσοχή και την ενέργειά του στη συγκεκριμένη εργασία.
5. Χρησιμοποιήστε το χρόνο ως δέλεαρ. Ανταμείψτε το παιδί όταν τελειώσει την εργασία που του αναθέτετε εντός συγκεκριμένου χρονικού πλαισίου. Στην προσπάθειά του να «κερδίσει» το χρονόμετρο ή το κουδούνι, θα αναγκαστεί να συγκεντρωθεί. Στην περίπτωση αυτή βέβαια, θα πρέπει να έχει οπτική επαφή με το χρονόμετρο ή το ρολόι, ώστε να τσεκάρει μόνο του τον χρόνο που του απομένει.

Κοινό σημείο σε όλες τις συμβουλές είναι ότι δεν αναγκάζετε το παιδί να κάνει το παραμικρό. Του δίνετε απλά κίνητρα να θέλει να ολοκληρώσει κάποια εργασία, γεγονός το οποίο σημαίνει ότι θ’ αναγκαστεί να συγκεντρωθεί. Δίχως όμως να νιώσει ότι είναι αναγκασμένο να το κάνει. Αυτός ο τρόπος είναι σαφώς καλύτερος και πιο παραγωγικός σε σχέση με μια δασκάλα ή μητέρα που φωνάζει «Γιαννάκη λύσε την άσκηση» ή απειλεί «δεν θα βγεις στο διάλειμμα, αν δεν λύσεις την άσκηση».

Πηγή: http://paidikaiergotherapeia.blogspot.gr

Το "ΛογοΠαίγνιο" Σας Εύχεται 

Καλή Ανάσταση και Καλό Πάσχα!

Άσκηση παραγωγής προφορικού και γραπτού λόγου

Μια ευχάριστη δραστηριότητα - είναι σημαντικό να συνδυάζουμε την άσκηση με το παιχνίδι- για να ενισχύσουμε την παραγωγή γραπτού και προφορικού λόγου είναι η εξής:

-Διαλέγουμε 2 λέξεις. π.χ. γάτα, παγωτό

-Ζητάμε από το παιδί να σκεφτεί και να φτιάξει μια μικρή ιστορία που να περιλαμβάνει αυτές τις λέξεις. 

-Έπειτα το παιδί γράφει την ιστορία και τέλος αν θέλει μπορεί να ζωγραφίσει και μια σχετική εικόνα. 

π.χ. Η Μαρία γύριζε χαρούμενη από το σχολείο κρατώντας στο χέρι της ένα παγωτό ξυλάκι. Ξαφνικά από το θάμνο πετάχτηκε μια γάτα. Η Μαρία τρόμαξε και το παγωτό της έπεσε. Στεναχωρημένη γύρισε στο σπίτι και είπε στην μαμά της τι είχε συμβεί. Εκείνη την καθησύχασε και της υποσχέθηκε αργότερα να της πάρει άλλο παγωτό.

Οι λέξεις επιλέγονται με βάση των ηλικία των παιδιών. Σε μεγαλύτερα παιδιά μπορούν να δοθούν περισσότερες από 2 λέξεις. Μπορείτε να ξεκινήσετε από κάτι εύκολο και σταδιακά να ανεβαίνει ο βαθμός δυσκολίας. Η άσκηση μπορεί να γίνει ακόμα και με παιδιά που δεν έχουν μάθει να γράφουν. Τότε η ιστορία θα φτιαχτεί προφορικά.

Καλό είναι να δίνονται φαινομενικά άσχετες λέξεις μεταξύ τους.

π.χ. σκύλος - δάσος

καρέκλα - βιβλίο- γάτα

ποδήλατο - θάλασσα- σύννεφα

νερό - βαλίτσα - ζακέτα

δέντρο- ποντίκι - φασαρία - αέρας - αυτοκίνητο 

Επίσης μπορεί ακόμα και το παιδί να επιλέξει με ποιες λέξεις θέλει να φτιάξει ιστορία!

Όταν το παιδί φτιάξει την μικρή του ιστορία, τότε μπορείτε κι εσείς να φτιάξετε μια διαφορετική ιστορία πάλι με τις ίδιες λέξεις. Μπορείτε επίσης να φτιάξετε διαλόγους, να ζωγραφίσετε εικόνες, ακόμα και να φτιάξετε τα δικά σας παραμύθια με δημιουργούς εσάς και τα παιδιά σας!

Είναι μια διασκεδαστική άσκηση που αναπτύσσει την ορθή προφορική και γραπτή έκφραση του παιδιού.

Πηγή: http://paidagwgos.blogspot.gr

Ευρωπαϊκή Ημέρα Λογοθεραπείας 

η 6η Μαρτίου

Ο Πανελλήνιος Σύλλογος Λογοπεδικών - Λογοθεραπευτών διοργανώνει διάφορες δράσεις σε όλη την πόλη και τη χώρα με στόχο την ευαισθητοποίηση του κοινού για τις Ειδικές Αναπτυξιακές Διαταραχές Λόγου (Ειδική Γλωσσική Διαταραχή), αποτελούν το φετινό κεντρικό θέμα για τον εορτασμό της. 

http://www.youtube.com/watch?v=3Vs15gU7jAM&feature=youtu.be

Περισσότερες πληροφορίες στην ιστοσελίδα του συλλόγου

www.logopedists.gr

Οι άλλοι 12 παράγοντες που επηρεάζουν το παιδί με Δυσλεξία/μαθησιακές δυσκολίες

Όταν ένα παιδί αντιμετωπίζει δυσλεξία τότε και όλη η οικογένεια αντιμετωπίζει δυσλεξία. Όταν σε μια σχολική τάξη υπάρχει ένας ή περισσότεροι μαθητές με δυσλεξία/μαθησιακές δυσκολίες που σημαίνει ότι δυσκολεύονται να μάθουν, να κατανοήσουν και να επεξεργαστούν τις γλωσσικές πληροφορίες τότε όλη η σχολική τάξη επηρεάζεται.

Το δυσλεκτικό άτομο όμως δεν είναι μόνο η δυσλεξία του. Αποτελεί μια ξεχωριστή προσωπικότητα με όλα εκείνα τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που υπαγορεύουν τη στάση του απέναντι στη μάθηση, στην ιδιαιτερότητα του και στην ανάγκη για προσπάθεια. 

Έτσι κάθε περίπτωση δυσλεκτικού παιδιού αποτελει μοναδική περίπτωση γιατί: α) η Δυσλεξία εμφανίζεται με διαφορετική μορφή δυσκολιών ως προς τη ποιότητα των συμπτωμάτων και β) υπάρχουν 12 βασικοί προσδιοριστικοί παράγοντες που επηρεάζουν τη κάθε περίπτωση.

Αυτοί είναι:

• Η ιδιοσυγκρασία, χαρακτήρας του παιδιού.
• Η σχέση του με τους δασκάλους του.
• Ο τρόπος που αντιμετωπίζει το οικογενειακό περιβάλλον το γεγονός ότι το παιδί αντιμετωπίζει δυσκολίες στις σχολικές του δεξιότητες.
• Τα μέτρα αντιμετώπισης που έχουν παρθεί μέχρι εκείνη τη στιγμή.
• Η εικόνα που έχει το ίδιο το παιδί για τον εαυτό του.
• Η γενική στάση του απέναντι στη μάθηση.
• Η ηλικία έναρξης της παρέμβασης.
• Η σχέση με τον ειδικό που το βοηθά να αντιμετωπίσει τις δυσκολίες του.
• Η γνώση του δυσλεκτικού παιδιού για τη φύση των δυσκολιών που αντιμετωπίζει.
• Η πρόθεση και διάθεση του οικογενειακού περιβάλλοντος να συμμετέχει στη διαδικασία ενίσχυσης του παιδιού.
• Η πρόθεση και διάθεση του σχολικού περιβάλλοντος να συμμετέχει στη διαδικασία ενίσχυσης του παιδιού. 
• Η σύνδεση και συνεργασία μεταξύ οικογένειας, ειδικού και σχολείου.

της Άσπας Μητρακάκη

Ειδική Παιδαγωγός - Κοινωνική Ανθρωπολόγος

Πηγή: dyslexiaathome.blogspot.gr

Τα μωρά που γεννιούνται μεταξύ της 34ης και της 37ης εβδομάδας κύησης και αποκαλούνται όψιμα πρόωρα, μοιάζουν καθ' όλα φυσιολογικά. Όμως, η εμφάνισή τους ξεγελά,

σε βαθμό που να χαρακτηρίζονται «the great imposters» (οι μεγάλοι απατεώνες!), γιατί συνολικά εμφανίζουν μεγαλύτερα ποσοστά νοσηρότητας.

Της Καλλιόπης Δουβίτσα, παιδίατρου-νεογνολόγου ΛΗΤΩ

Ποια προβλήματα, λοιπόν, παρουσιάζουν συνήθως και πώς τα αντιμετωπίζουμε;

«Τα νερά μου έσπασαν στις 36 εβδομάδες και 4 ημέρες έπειτα από μια εγκυμοσύνη χωρίς προβλήματα. Μετά τη γέννα, η μικρή μου δυσκολευόταν να αναπνεύσει και έμεινε 9 ημέρες στη μονάδα νεογνών. Χρειάστηκε 2 φορές θεραπεία με επιφανειοδραστικό παράγοντα, καθώς και φωτοθεραπεία για ίκτερο. Όταν την πήραμε στο σπίτι, δεν ξυπνούσε για να θηλάσει. Έτσι, κάποιες φορές έβγαζα γάλα με το θήλαστρο και την τάιζα με το μπιμπερό. Ήταν μεγάλο μωρό παρότι γεννήθηκε πρόωρα, 3.840 γραμμάρια και 52 εκατοστά. Τώρα είναι 23 μηνών και δεν έχει κανένα πρόβλημα. Αλλά οι πρώτες εβδομάδες στο σπίτι ήταν πολύ δύσκολες» (πηγή: preemies.about.com).

Αν και το δικό σας μωράκι γεννήθηκε μεταξύ της 34ης και της 37ης εβδομάδας κύησης, τότε ανήκει σε μια ιδιαίτερη ομάδα νεογνών, που ονομάζονται όψιμα πρόωρα.

Για πολλά χρόνια τα όψιμα πρόωρα νεογνά αντιμετωπίζονταν σαν μικρότερα τελειόμηνα νεογνά. Με ώριμα εξωτερικά χαρακτηριστικά, βάρος 2.300 – 3.000 gr και ύψος μεταξύ 45 - 48 cm, η εμφάνισή τους ξεγελά. Ωστόσο, η διεθνής κλινική πείρα και η έρευνα των τελευταίων ετών επισημαίνουν ότι τα νεογνά αυτά είναι στην πραγματικότητα πρόωρα και παρουσιάζουν σημαντικά ποσοστά νοσηρότητας. Γι' αυτό και έχουν χαρακτηριστεί ως «the great imposters», οι μεγάλοι απατεώνες!

Ο αριθμός των όψιμα πρόωρων νεογνών έχει αυξηθεί θεαματικά τα τελευταία χρόνια. Αποτελούν τα 2/3 των πρόωρων τοκετών και το 1/3 περίπου των εισαγωγών στις Μονάδες Εντατικής Νοσηλείας Νεογνών.

Οι πρώτες 12 ώρες μετά τη γέννηση είναι σημαντικές, καθώς το νεογνό δίνει τη δική του μάχη για να προσαρμοστεί με επιτυχία στο εξωμήτριο περιβάλλον. Αν και τα περισσότερα όψιμα πρόωρα τα καταφέρνουν πολύ καλά, σε ορισμένες περιπτώσεις παρουσιάζονται επιπλοκές ακόμα και αν δεν υπήρξαν προβλήματα κατά τη διάρκεια της κύησης ή του τοκετού.

Τα κύρια προβλήματα

Τα κυριότερα προβλήματα που μπορεί να εμφανίσει ένα όψιμα πρόωρο νεογνό είναι τα εξής:

• Αναπνευστική δυσχέρεια: Η σχετική απουσία του επιφανειοδραστικού παράγοντα και η ανεπαρκής απομάκρυνση του υγρού που υπάρχει φυσιολογικά στους πνεύμονες κατά τη διάρκεια της κύησης, θα οδηγήσουν σε αναπνευστική δυσχέρεια. Στις περισσότερες περιπτώσεις είναι ήπια και το μόνο που χρειάζεται είναι χορήγηση οξυγόνου για λίγες ώρες. Σε βαρύτερες περιπτώσεις, όμως, θα χρειαστεί ακόμη και μηχανική υποστήριξη της αναπνοής.

• Θερμική αστάθεια: Το δέρμα του όψιμα πρόωρου νεογνού είναι πιο λεπτό και τα αποθέματα υποδόριου λίπους ελαττωμένα, άρα με μικρότερη θερμομονωτική ικανότητα. Αντιμετωπίζεται με παραμονή του νεογνού σε θερμοκοιτίδα.

• Υπογλυκαιμία: Η γλυκόζη αποθηκεύεται στο σώμα του εμβρύου με τη μορφή γλυκογόνου στο τελευταίο τρίμηνο της κύησης. Τα φτωχότερα αποθέματα γλυκογόνου στα όψιμα πρόωρα νεογνά προδιαθέτουν στην εμφάνιση υπογλυκαιμίας, ιδιαίτερα σε έκθεση σε ψυχρό περιβάλλον ή σε σωματικό stress.

• Προβλήματα σίτισης: Τα όψιμα πρόωρα νεογνά κουράζονται εύκολα, παρουσιάζουν συχνά αναγωγές και δυσκολεύονται να προσλάβουν την απαραίτητη ποσότητα γάλακτος για ικανοποιητική πρόσληψη βάρους με το θηλασμό ή με το μπιμπερό. Τα παραπάνω οφείλονται σε ανωριμότητα του γαστρεντερικού συστήματος ή και σε δυσκολία συντονισμού των θηλαστικών κινήσεων και της κατάποσης. Συνήθως η τοποθέτηση ενός ρινογαστρικού καθετήρα μέχρις ότου ωριμάσει η σύνθετη λειτουργία της σίτισης είναι αποτελεσματική, ενώ σε δυσκολότερες περιπτώσεις μπορεί να χρειαστεί και ενδοφλέβια χορήγηση υγρών. Οι μητέρες των όψιμα πρόωρων νεογνών πρέπει να εκπαιδεύονται στην τακτική χρήση του θήλαστρου, καθώς οι ανεπαρκείς θηλαστικές κινήσεις ενός όψιμα πρόωρου νεογνού θα ελαττώσουν την παραγωγή μητρικού γάλακτος.

• Ίκτερος: Αντιμετωπίζεται κατά κανόνα εύκολα και αποτελεσματικά με φωτοθεραπεία.

• Λοιμώξεις, λόγω ανωριμότητας του ανοσολογικού συστήματος: Σε σπάνιες περιπτώσεις μπορούν να απειλήσουν τη ζωή του μωρού και αντιμετωπίζονται με την ενδοφλέβια χορήγηση αντιβιοτικών.

Μακροπρόθεσμα, η νευροαναπτυξιακή εξέλιξη του νεογνού αναμένεται φυσιολογική. Έχει μελετηθεί το ενδεχόμενο τα όψιμα πρόωρα νεογνά να παρουσιάζουν αυξημένα ποσοστά αναπτυξιακής καθυστέρησης, μαθησιακών δυσκολιών και διαταραχών συμπεριφοράς, ωστόσο κάτι τέτοιο δεν έχει τεκμηριωθεί μέχρι σήμερα.

Η σύγχρονη Μονάδα Εντατικής Νοσηλείας Νεογνών παρέχει το κατάλληλο περιβάλλον προκειμένου ένα όψιμα πρόωρο νεογνό να ξεπεράσει τις πρώτες δύσκολες ώρες της ζωής του. Μετά την έξοδό του από τη μονάδα και από το μαιευτήριο, είναι σκόπιμο να υπάρχει μια τακτική παρακολούθηση ώστε να εξασφαλιστεί η ομαλή νευροαναπτυξιακή εξέλιξη του παιδιού.

Πηγή: www.familylife.gr

Τα 18 συμπτώματα της Δυσλεξίας.

Δυσλεξία δεν είναι μόνο οι δυσκολίες που όλοι γνωρίζουμε σχετικά με την ανάγνωση και την ορθογραφία. Είναι μια ειδική μαθησιακή δυσκολία που κάνει αισθητή τη παρουσία της σε διάφορους τομείς στη ζωή του δυσλεξικού ατόμου. Πρόκειται για μια εγγενή διαφορετική ανατομία του εγκεφάλου που υπαγορεύει έναν άλλο, ξεχωριστό τρόπο σκέψης και απαιτεί μια διαφορετική προσέγγιση κατά τη μαθησιακή διαδικασία.

Στο παρακάτω κείμενο (dyslexia think tank) αναφέρονται συγκεντρωμένα τα 18 κυριότερα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του δυσλεξικού παιδιού.

• Έξυπνο αλλά έχει προβλήματα με την ανάγνωση, τη γραφή, την ορθογραφία.
• Συχνά μπερδεύει το δεξί με το αριστερό.
• Ευφυές αλλά συχνά δεν τα πάει καλά στις εξετάσεις ή υποφέρει απο έντονο άγχος για τα τεστ.
• Φαίνεται να ονειροπολεί όταν είναι στη τάξη ή σε μια συνάντηση.
• Μαθαίνει καλύτερα βιωματικά παρά μέσα απο προφορικό ή γραπτό γλωσσικό υλικό.
• Βλέπει τα γράμματα να κινούνται όταν διαβάζει ή γράφει.
• Διαβάζει και ξαναδιαβάζει χωρίς να "πολυκαταλαβαίνει".
• Έχει δυσκολίες στην ορθογραφία.
• Δοκιμάζεται όταν χρειάζεται να βάλει τις σκέψεις του σε λέξεις.
• Δυσκολίες στη γραφή ή αντιγραφή.
• Έχει τη τάση να πιάνει το μολύβι διαφορετικά ή πιο σφιχτά.
• Δυσανάγνωστος γραφικός  χαρακτήρας.
• Έχει δυσκολίες στην αδρή ή λεπτή κινητικότητα.
• Δυσκολεύεται να διαβάσει την ώρα σε αναλογικό ρολόι.
• Έχει προβλήματα οργάνωσης χρόνου.
• Έχει τη τάση να είναι αναβλητικός.
• Είναι καλός στους μαθηματικούς υπολογισμούς αλλά στα προβλήματα με λέξεις δυσκολεύεται αρκετά.
• Έχει τη τάση να είναι ακατάστατος ή υπερβολικά τακτικός.

Όταν κάποιος αναγνωρίζει στον εαυτό του ως ενήλικας ή στο παιδί και μαθητή του κάποια απο τα παραπάνω χαρακτηριστικά τότε κρίνεται σκόπιμο να διερευνήσει περισσότερο τη πιθανότητα ύπαρξης Δυσλεξίας. Αυτό θα βοηθήσει το παιδί να μάθει τον εαυτό του και να κατανοήσει τη πραγματικότητα που ζει καθώς και το περιβάλλον του να προσαρμόσει τις τακτικές του ανάλογα με τις ιδιαίτερες ανάγκες του παιδιού.

Επίσης στους παρακάτω συνδέσμους στο blog του Δυσλεξία at home θα βρείτε ενδεικτικά συμπτώματα δυσλεξίας στην γραφή, ανάγνωση, τα μαθηματικά αλλά και την εικόνα του παιδιού στο σχολείο και στο σπίτι.

http://dyslexiaathome.blogspot.gr/2012/05/blog-post_24.html

http://dyslexiaathome.blogspot.gr/2012/05/blog-post_27.html

Πηγή: dyslexiaathome.blogspot.gr

5 φράσεις που πρέπει να λέμε στο παιδί μας κάθε πρωί

• Αχ, πόσο σε αγαπώ! - Με το να λέμε στα παιδιά μας ότι τα αγαπάμε, τα κάνουμε να νιώθουν ασφαλή, ήρεμα και ευτυχισμένα. Τα κάνουμε να χαμογελάνε!
• Τί όμορφος/η που είσαι! - Έτσι βοηθάμε το παιδί μας να έχει αυτοπεποίθηση και συμβάλλουμε στο να διαμορφώσει μία καλή εικόνα για τον εαυτό του.
• Ας φάμε ένα καλό πρωινό! - Είναι σημαντικό για τα παιδιά να παίρνει όλη η οικογένεια μαζί το πρωινό στο τραπέζι. Έτσι τους δίνουμε το καλό παράδειγμα και θα αποκτήσουν μία υγιή συνήθεια που θα τους ακολουθεί σε όλη τους τη ζωή. Ταυτόχρονα, ξεκινάνε την ημέρα τους με ενέργεια, η οποία και βελτιώνει τη συγκέντρωσή τους στο σχολείο, τη διάθεσή τους και την σωματική τους αντοχή. Και είναι ένα τόσο γλυκό ξεκίνημα για όλη την οικογένεια.  
• Τί θα κάνετε στο σχολείο/νηπιαγωγείο σήμερα; - Έτσι δείχνετε ενδιαφέρον για τη ζωή του παιδιού σας εκτός σπιτιού, ενώ ταυτόχρονα ενθαρρύνετε το παιδί σας να νιώθει υπεύθυνο για το υπόλοιπο της ημέρας του μέχρι να γυρίσει σπίτι, να ωριμάζει.
• Να έχεις μία υπέροχη μέρα σήμερα! - Να είστε ενθουσιώδεις με τα παιδιά σας, να τα ενθαρρύνετε να είναι δημιουργικά, να σηματοδοτείτε το ξεκίνημα της ημέρας τους με γέλιο, λάμψη και χαμόγελα! Μαζί με ένα πρωινό φιλί, είναι το τέλειο ξεκίνημα της ημέρας για όλους μας!

Πηγή: childandplay.blogspot.gr

O δυτικός τρόπος γονεϊκής φροντίδας μπορεί να εμποδίζει την ψυχοκινητική ανάπτυξη

Ερευνητικές εργασίες που παρουσιάστηκαν σε Συμπόσιο στο Πανεπιστήμιο Notre Dame των ΗΠΑ υποδεικνύουν ότι ο σύγχρονος τρόπος φροντίδας των βρεφών από τους γονείς είναι πιθανό να εμποδίζει την ομαλή ανάπτυξη του εγκεφάλου. Οι επικρατούσες κοινωνικές πρακτικές και οι πολιτισμικές πεποιθήσεις του σύγχρονου δυτικού τρόπου ζωής αποτρέπουν την υγιή συναισθηματική ανάπτυξη και ανάπτυξη του εγκεφάλου στα παιδιά, σύμφωνα με έναν όγκο ερευνών από διάφορα πεδία έρευνας, που παρουσιάστηκαν στο Πανεπιστήμιο του Notre Dame.

Σύμφωνα με τον καθηγητή Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Darcia Narvaez, η μακροπρόθεσμη υγεία της Αμερικανικής νεολαίας έχει χειροτερεύσει πολύ, ιδιαίτερα σε σύγκριση με 50 χρόνια πριν. Ο καθηγητής ειδικεύεται στην ηθική ανάπτυξη των παιδιών και στο πως οι πρώιμες εμπειρίες ζωής κατά την βρεφική και παιδική ηλικία επηρεάζουν την ανάπτυξη του εγκεφάλου.

«Κακές πρακτικές και πεποιθήσεις που συστήνονται από περίγυρο και επαγγελματίες έχουν επικρατήσει στον πολιτισμό μας, όπως η χρήση υποκατάστατου μητρικού γάλακτος, η απομόνωση των βρεφών σε ξεχωριστά δωμάτια ή η πίστη ότι εάν απαντήσεις υπερβολικά γρήγορα σε ένα ανήσυχο βρέφος θα το «κακομάθεις»», αναφέρει ο Narvaez.

Αυτό το νέο ερευνητικό πεδίο συνδέει συγκεκριμένες πρώιμες πρακτικές ανατροφής των βρεφών από τους γονείς – πρακτικές που ήταν επικρατείς σε παλαιότερες ανθρώπινες κοινωνίες κυνηγών – συλλεκτών – με ευνοικές και υγειινές εκβάσεις στην ενήλικη ζωή, έτσι που πολλοί ειδικοί ξανασκέφτονται μερικές από τις μοντέρνες, πολιτισμικές νόρμες στην ανατροφή των παιδιών.

«Ο μητρικός θηλασμός για τα βρέφη, η απάντηση στο κλάμα τους, η σχεδόν συνεχής σωματική επαφή και το άγγιγμα, και η φροντίδα από πολλούς ενήλικες αποτελούν μερικές από τις αρχαίες πρακτικές γονεικής ανατροφής που έχουν αποδειχθεί να επιδρούν θετικά στην ανάπτυξη του εγκεφάλου, κάτι το οποίο όχι μόνο σχηματίζει την προσωπικότητα, αλλά επίσης βοηθάει και στην σωματική υγεία και στην ηθική ανάπτυξη του παιδιού», λέει ο καθηγητής.

Έρευνες δείχνουν ότι το να απαντάει ο γονιός στις ανάγκες ενός βρέφους (να μην αφήνει το παιδί να κλαίει μέχρι να «ηρεμήσει») έχει δειχθεί να επηρεάζει βαθιά την ωρίμανση της συνείδησης. Θετική επαφή, άγγιγμα και αγκαλιά βελτιώνουν την αντίδραση του παιδιού στο στρες, τον έλεγχο παρορμήσεων και την ικανότητα εμπάθειας και συναίσθησης. Το ελεύθερο παιχνίδι στην φύση επηρεάζει θετικά τις κοινωνικές δεξιότητες και την επιθετικότητα. Και ο αυξημένος αριθμός ατόμων που φροντίζουν με αγάπη ένα παιδί (πέρα από τη μητέρα του μόνο) προβλέπει τον δείκτη νοημοσύνης του, την ανθεκτικότητα του εγώ του σε δυσμενείς καταστάσεις και την ικανότητα να νιώθουν τους άλλους.

Στις ΗΠΑ υπάρχει μια μείωση σε όλες αυτές τις χαρακτηριστικές πρακτικές. Αντί να τα παίρνουν αγκαλιά, τα βρέφη ξοδεύουν τον περισσότερο χρόνο τους απομονωμένα σε ρηλάξ, καροτσάκια και καρεκλάκια αυτοκινήτου, σε αντίθεση με ότι γινόταν στο παρελθόν. Μόνο 15% των μητέρων θηλάζουν τα παιδιά τους στους 12 μήνες, ενώ το εκτεταμένο δίκτυο της οικογένειας έχει σπάσει και το ελεύθερο παιχνίδι που επιτρέπεται από τους γονείς έχει μειωθεί δραματικά από την δεκαετία του ’70 και έκτοτε.

Είτε πρόκειται για συνέπεια αυτών των σημερινών πρακτικών φροντίδας είτε πρόκειται για συνέπεια άλλων παραγόντων, παρατηρείται μια επιδημία διαταραχών άγχους, συμπεριφοράς, προσοχής, συναισθηματικών και επικοινωνίας σε όλες τις ηλικιακές ομάδες, συμπεριλαμβανομένων των μικρών παιδιών, με αυξανόμενα ποσοστά επιθετικής συμπεριφοράς και ανυπακοής σε παιδιά, με μειωμένη ικανότητα εμπάθειας και συναίσθησης σε φοιτητές και νέους ενήλικες, μιας ικανότητας που αποτελεί την βάση για συμπεριφορά ηθική που σκέφτεται τον άλλον.

Σύμφωνα με τον Narvaez, βέβαια, τα πράγματα για ένα συγκεκριμένο παιδί δεν είναι ποτέ νομοτελειακά, έτσι που άλλοι συγγενείς και δάσκαλοι μπορούν επίσης να έχουν θετική επίδραση όταν ένα παιδί αισθάνεται ασφαλές με την παρουσία τους. Επιπρόσθετα, πρώιμα ελλείμματα μπορούν να αναπληρώνονται αργότερα.

Ο δεξιός εγκέφαλος, που σε μεγάλο βαθμό καθορίζει την ρύθμιση και έλεγχο του εαυτού μας, την δημιουργικότητά μας και την εμπάθεια, μπορεί να αναπτύσσεται καθ’ όλη την διάρκεια της ζωής μας. «Ο δεξιός εγκέφαλος ωριμάζει μέσα από εμπειρίες ολιστικές, που περιλαμβάνουν το σώμα και τις αισθήσεις, όπως το παιχνίδι αναστάτωσης, ο χορός και η ελεύθερη καλλιτεχνική έκφραση. Έτσι, σε κάθε ηλικιακή στιγμή, οι γονείς μπορούν να φτιάξουν μια δημιουργική δραστηριότητα με το παιδί και να ωριμάσουν μαζί του.»

Σχολιασμός

Το δέρμα του ανθρώπου αναπτύσσεται κατά την διάρκεια της εμβρυικής περιόδου από το εξώδερμα, από την ίδια δηλαδή στιβάδα που αναπτύσσεται και ο εγκέφαλος και το νευρικό σύστημα. Το δέρμα για τον άνθρωπο αποτελεί προέκταση του ίδιου του εγκεφάλου. Το ανώριμο ανθρώπινο νεογέννητο, το πιο ανώριμο νεογέννητο στα θηλαστικά, εξαρτάται απόλυτα από τον ενήλικα. Ο εγκέφαλός του θα τριπλασιάσει το μέγεθός του μέσα σε ένα μόλις χρόνο, στον πρώτο χρόνο. Ενώ στην γέννηση είναι σχετικά αδιαφοροποίητη μάζα, στο τέλος των πρώτων 3 χρόνων έχουν σχηματιστεί οι περισσότερες συνδέσεις μεταξύ των νευρικών κυττάρων, η περισσότερη καλωδίωση και δημιουργία «δικτύων» μεταξύ των κυττάρων. Τα πρώτα 3 χρόνια της ζωής είναι κρίσιμα για την διαμόρφωση σωματική και ψυχική του ανθρώπου, σύμφωνα με πολλές σύγχρονες έρευνες διαφόρων πεδίων επιστημών. Αυτό δεν το λέει κανείς για να υπαινιχθεί ότι τίποτα δεν είναι δυνατό να αλλάξει έκτοτε, αλλά για να δείξει πόσο σημαντική για τις ανθρώπινες κοινωνίες, σε επίπεδο δημόσιας υγείας, παραγωγικότητας, νοημοσύνης και δημιουργικότητας του πληθυσμού, η περίοδος των πρώτων χρόνων της ζωής του ανθρώπου.

Είναι σύνηθες η επιστήμη να αποκαλύπτει και να πρωτοπορεί, η κοινωνία να έπεται και να καθυστερεί να ενσωματώσει την νέα επιστημονική γνώση. Στο πεδίο της γονεικής φροντίδας υπάρχει αυτήν την στιγμή ξεκάθαρα στον δυτικό κόσμο ένα χάσμα ανάμεσα στο τι έχει αποκαλυφθεί και κατακτηθεί από την επιστήμη και στο τι εφαρμόζεται σε καθημερινές πρακτικές από τον σημερινό γονιό, στα πλαίσια του δυτικού τρόπου ζωής. Όλοι όσοι ενδιαφερόμαστε για τα μικρά παιδιά και για το μέλλον της ανθρωπότητας χρειάζεται να βοηθήσουμε, ως γονείς και ως επαγγελματίες, ώστε να επιταχυνθεί μια αλλαγή παραδείγματος για τον τρόπο που φροντίζουμε τα μικρά μας, πιο σύμφωνη με τα σύγχρονα επιστημονικά δεδομένα.

Η αγκαλιά, το άγγιγμα, είναι τόσο απαραίτητα για ένα βρέφος όσο και αέρας που αναπνέει. Κάθε φορά που ένα αγαπημένο πρόσωπο ανταποκρίνεται κατάλληλα και έγκαιρα σε ένα βρέφος, το βοηθά να φτιάξει στον εγκέφαλό του συνδέσεις αγάπης και να ωριμάσει. Κάθε φορά που αφήνεται να κλάψει για ώρα χωρίς απόκριση πεθαίνουν νευρικά κύτταρα και φτιάχνονται συνδέσεις του άγχους. Ο μητρικός θηλασμός και η εγγύτητα των γονιών με το μικρό παιδί αποτελούν προέκταση της ενδομήτριας ζωής και ασφάλειας, το μέσο ώστε ένα εντελώς ανώριμο πλάσμα να αναπτύξει δύο άκρως σημαντικές παραμέτρους του είναι του: τον δεξιό εγκέφαλο, δηλαδή το κομμάτι του εγκεφάλου που έχει να κάνει με τις ανθρώπινες σχέσεις, με την εμπάθεια, με την επαφή, με τα συναισθήματα, με την δημιουργικότητα και την μη λεκτική επικοινωνία. Και το ανοσοποιητικό του σύστημα, εντελώς ανώριμο στην γέννηση, υποβοηθούμενο να αναπτυχθεί μέσα από τους παράγοντες που προσφέρει ο μητρικός θηλασμός, η επαφή και το μοίρασμα μη παθογόνων μικροβίων μεταξύ των μελών της οικογένειας.

Δείτε την τεράστια αύξηση κατά τις τελευταίες δεκαετίες στα μικρά και μεγαλύτερα παιδιά και τους εφήβους των προβλημάτων συμπεριφοράς, των προβλημάτων επικοινωνίας, της αυτιστικής διαταραχής, των συναισθηματικών διαταραχών, της ελλειμματικής προσοχής, των προβλημάτων συμμόρφωσης – conduct – και χρήσης ναρκωτικών ουσιών, των προβλημάτων μέσα στις οικογένειες. Πως μπορούμε να αρνηθούμε ότι αυτή η αύξηση μπορεί να σχετίζεται με τον τρόπο που μεγαλώνουμε στις δυτικές πόλεις τα μικρά μας; Χρειάζεται μια εντυπωσιακή στροφή των σύγχρονων κοινωνιών προς αυτό που επιτάσσει η σύγχρονη επιστήμη: «Προσέξτε τα τρία πρώτα χρόνια της ζωής του κάθε ανθρώπου»! Βιαζόμαστε να τα μεγαλώσουμε, να τελειώσει η παιδικότητα, να έχουμε παιδιά χωρίς κόπο, χωρίς πόνο, να τα βάζουμε από την αρχή για ύπνο και να κοιμούνται από μόνα τους, να μην θέλουν αλληλεπίδραση, να μην θέλουν αγκαλιά, να παίζουν μόνα τους, να μας αφήσουν να πάμε διακοπές χωρίς αυτά μόλις τα γεννήσουμε, να τα αφήσουμε στις γιαγιάδες για να διατηρήσουμε την ζωή μας, να χρησιμοποιούμε οτιδήποτε σχετικό με «κοιμάμαι – μεγαλώνω», να μην μας απασχολούν συχνά με το φαγητό τους. Αξία μας είναι το παιδί να μεγαλώνει σωματικά και κουτσουρεμένα ψυχικά. Πρέπει να δώσουμε από την αρχή στο παιδί πρωτείνη ζωική για να μεγαλώσει, να διογκωθεί, να γίνει υπερβολικά ψηλό, ίσως παχύσαρκο, να κοιμάται βαθιά – είτε προσπαθώντας να χωνέψει την ζωική πρωτεΐνη είτε γιατί απελπίστηκε κλαίγοντας μοναχικά χωρίς απόκριση – , να ανεξαρτητοποιηθεί πρόωρα. Το φυσιολογικό ανθρώπινο βρέφος που επιζητά ωρίμανση μέσα από συνεχή επαφή, αλληλεπίδραση, συνδιαλλαγή, αγκαλιά, που κοιμάται ανήσυχα, σε ελαφρύ ύπνο ονείρων και με χάδι, είναι κάτι παθολογικό, μακριά από εμάς. Η προαγωγή του μητρικού θηλασμού, η πρόληψη χρόνιων σωματικών και ψυχικών ασθενειών δεν θα έχει καμία τύχη όσο δεν συνειδητοποιούμε ότι για να συμβεί πρέπει να αλλάξουμε στις κοινωνίες μας ριζικά και συνολικά τον τρόπο που βλέπουμε το μικρό παιδί. Ότι πρέπει να καταργήσουμε την κουλτούρα του μπιμπερό, της απόστασης και του μοναχικού βρέφους με την πιπίλα στο καρότσι του, πρέπει να αλλάξουμε το παράδειγμα της κοινωνίας μας, να αφοσιωθούμε στο μεγάλωμα των βρεφών μας, με ό,τι αυτό συνεπάγεται – σε άδεια μητρότητας και πατρότητας, σε επένδυση χρόνου κλπ -, γιατί στο τέλος θα είμαστε όλοι κερδισμένοι, και τα βρέφη μας και οι ενήλικες αργότερα και η κοινωνία μας και η οικονομία μας. Πρέπει να εγκαθιδρύσουμε ως κυρίαρχη την κουλτούρα του μητρικού θηλασμού και της εγγύτητας των γονιών με τα μικρά τους παιδιά.

Πρέπει να επενδύσουμε στα πρώτα τρία χρόνια της ζωής του ανθρώπου. Αν μας φαίνεται δύσκολο ως γονείς, να θυμόμαστε ότι η δυσκολία του σήμερα θα γίνει ευκολία του αύριο. Και το αντίθετο, δυστυχώς συχνά η ευκολία του σήμερα γίνεται δυσκολία του αύριο. Έβλεπα πρόσφατα ένα επεισόδιο κοινωνικής σειράς στην τηλεόραση. Μία πολυάσχολη μεσήλικη δημοσιογράφος δεν μπορούσε πια να λειτουργήσει λόγω αλκοολισμού. Το πρόβλημά της ήταν η κόρη της, με την οποία δεν είχε καμία ψυχική επικοινωνία και η οποία αρνιόταν να την δει. Αρκετές δεκαετίες πριν, όταν η κόρη της ήταν στα πρώτα χρόνια της ζωής, η μητέρα δεν την έβλεπε σχεδόν καθόλου, είχε έντονη επαγγελματική ζωή και τελικά χώρισε και με τον πατέρα ο οποίος και την ανέθρεψε. Όλα περνούν σε αυτήν την ζωή, πράγματα της καθημερινότητας που μας φαίνονται τόσο τεράστια όταν τα ζούμε μας φαίνονται τόσο ποταπά μετά από κάποιο χρόνο, αλλά η ουσία που μένει είναι: οι προσωπικές μας σχέσεις με τα βασικά μας κοντινά πρόσωπα, τα μετρημένα στα δάχτυλα των χεριών, σχέσεις που μας επηρεάζουν για όλη τη διάρκεια της ζωής μας. Η μητέρα αυτή δεν επένδυσε καθόλου στα τρία χρόνια της ζωής του παιδιού της. Και το ψάχνει έκτοτε.. Γιατί παιδιά μια φορά κάνεις και η σχέση μας με τα παιδιά μας – και με τους γονείς μας – είναι ό,τι πιο σημαντικό συμβαίνει στην ζωή μας.

Πηγή: www.pediatros-thes.gr

Τα ουρλιαχτά των γονιών είναι… το νέο ξύλο

Σε έρευνες που έχουν γίνει σε παιδιά από 3 έως 13 ετών έχει αποδειχτεί ότι το 80% των παιδιών που υπέστησαν χειροδικία από τους γονείς τους (στο επιτρεπτό όριο και όχι σε ακραίο σημείο) παρουσίασαν ανασφάλειες, φόβους και παραβατική συμπεριφορά σε μικρότερο βαθμό από εκείνα τα παιδιά που ήταν δέκτες φωνών, υστερικών συμπεριφορών και διαρκών επιπλήξεων. Όπως μας λέει η παιδοψυχολόγος Λίνα Μητσάκου PhD, «η παιδική ψυχή στιγματίζεται, τραυματίζεται και αντιδρά ανησυχητικά και επικίνδυνα μπροστά σε τέτοιες συμπεριφορές».

Σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες, οι περισσότερες οικογένειες σήμερα μοιράζονται ένα «μυστικό». Τις υστερικές φωνές και τα ουρλιαχτά, που έχουν αντικαταστήσει σε ένα σημαντικό ποσοστό το παραδοσιακό «ξύλο, που βγήκε από τον παράδεισο». Μαρτυρίες των ίδιων των γονιών βεβαιώνουν ότι η πρόθεσή τους δεν είναι να γίνονται οι «φωνακλάδες» του σπιτιού. Κι ενώ προσπαθούν για το αντίθετο, υπάρχουν αρκετές φορές που απλώς «δεν τους βγαίνει». Διαφωτιστικό παράδειγμα πάνω στην αγωνία που βιώνουν σήμερα οι γονείς στην προσπάθειά τους να είναι όσο πιο σωστοί γίνεται, είναι η Τζάκι Κλάιν, μια αφοσιωμένη μητέρα δυο μικρών αγοριών. Η Τζάκι ξοδεύει πολλές ώρες για να πηγαινοφέρνει τα παιδιά σε διάφορες δραστηριότητες, ενώ διαβάζει αρκετά βιβλία για τη σωστή διαπαιδαγώγησή τους. Μπορεί να εξηγήσει με ήρεμη και αποφασιστική φωνή ότι το να μην πλένουμε τα δόντια μας «είναι λάθος». Όλα αυτά, όμως, στο 90% του χρόνου. Γιατί στο υπόλοιπο 10% του χρόνου, παραδέχεται ότι «χάνω τον έλεγχο και βγαίνω εκτός εαυτού».

Και πάλι ενοχές

Κι ενώ η ειδικός Έιμι ΜακΚρίντι, η οποία έχει δουλέψει με εκατοντάδες γονείς, αποφαίνεται ότι «τα ουρλιαχτά είναι το νέο ξύλο», οι γονείς ταλαιπωρημένοι και με τα ενοχικά τους σύνδρομα γιγαντωμένα μέσα τους, ψάχνουν να βρουν τον κατάλληλο τρόπο να επιβληθούν στα παιδιά τους. Η δρ ΜακΚρίντι διευκρινίζει ότι για τους περισσότερους γονείς σήμερα είναι αυτονόητο ότι το ξύλο ανήκει στο παρελθόν ως παιδαγωγική μέθοδος, παρ’ όλα αυτά δεν μπορούν να επιβληθούν στον εαυτό τους κάθε φορά που οι μικροί μπόμπιρες αδυνατούν να πειθαρχήσουν στις υποδείξεις τους. Και καταφεύγουν στις φωνές. Το αποτέλεσμα είναι οι ενοχές να γίνονται ένας φαύλος κύκλος που δεν σταματά ποτέ.

Η μέθοδος είναι αναποτελεσματική

Τι προτείνουν λοιπόν οι ειδικοί; Πρώτα απ’ όλα επισημαίνουν ότι η υψωμένη φωνή δεν βοηθά ουσιαστικά και άρα καλό είναι να αποφεύγεται. Το μόνο που πετυχαίνουν οι γονείς με την υψωμένη φωνή είναι να εθίζονται τα παιδιά σε τέτοιου τύπου αντιδράσεις και φυσικά να συνεχίζουν ανενόχλητα. Υπάρχει όμως και κάτι άλλο. Μπορεί το παιδί να πάψει να αισθάνεται χαρούμενο και ευτυχισμένο ή να χάσει την αυτοεκτίμησή του. Αν μάλιστα οι φωνές συνοδεύονται από οργή, προσβολές ή ακόμη και σαρκασμό, τότε υπάρχει περίπτωση να δημιουργήσουν στο παιδί αισθήματα απόρριψης. Κι επειδή οι φωνές και οι υστερίες στο σπίτι είναι ένας «παράγων κινδύνου για την οικογένεια», η κα Μητσάκου μας επισημαίνει τα εξής:

Όταν είστε σε κατάσταση «εκτός ορίων»:

1. Σκεφτείτε ότι όταν ξεφωνίζετε στο παιδί, εκείνη τη στιγμή μπροστά στα παιδικά μάτια δείχνετε σαν ένα «τέρας που βρυχάται».

2. Τώρα είστε σε θέση να τρομοκρατείτε μία ύπαρξη που αδυνατεί να σας αντιμετωπίσει, ενώ την ίδια στιγμή προετοιμάζετε το μελλοντικό «νευρικό και αγενή» γιο ή κόρη.

3. Κόβετε τις γέφυρες επικοινωνίας και η εμπιστοσύνη του παιδιού σας προς εσάς εξανεμίζεται σιγά σιγά.

4. Το γεμίζετε φόβο και ανασφάλεια για το κατά πόσο μπορεί να μοιραστεί μαζί σας κάποιο πρόβλημά του, σκέψη ή πράξη.

5. Γαλουχείτε έναν ανήλικο κατά τέτοιο τρόπο που θα βασανίζεται στο μέλλον, αφού το σύνηθες είναι να σας αντιγράψει, όπως κάνει το 73% των παιδιών με γονείς που ξεφωνίζουν.

Σίγουρα, όμως, κανείς δεν προσδοκά τα προηγούμενα για το παιδί του.

Οπότε, αντί για φωνές:

1. Εφαρμόστε την τέχνη της ηρεμίας – σκεφτείτε ότι αντί να φωνάζετε, μπορείτε να χαμηλώσετε τα ντεσιμπέλ και να του εξηγήσετε αυτό που θέλετε χαμηλόφωνα.

2. Πηγαίνετε σε έναν άλλο χώρο για 5 λεπτά. Συγκεντρωθείτε και αναλογιστείτε αν θα θέλατε να φωνάζουν σε εσάς έτσι. Σίγουρα θα γυρίσετε πιο πράοι.

3. Βάλτε ένα παιδικό τραγούδι – πάντα λειτουργεί καταλυτικά.

4. Ρίξτε νερό στο πρόσωπό σας και κάντε μια συνεχόμενη θετική σκέψη.

5. Κοιταχτείτε στον καθρέφτη. Θα διαπιστώσετε πόσο ασχημαίνουμε όταν ξεφωνίζουμε και προσπαθούμε να επιβληθούμε διά της… ηχορύπανσης στο μικρό πλασματάκι που κουρνιάζει τρομαγμένο σε μια γωνιά.

6. Σκεφτείτε πόσο γλιτώνετε την αύρα σας από αρνητική επιβάρυνση θυμών και φωνών.

7. Τέλος, κατανοήστε ότι η φωνή είναι ένα αντιπαιδαγωγικό και ηττοπαθές μέσο επιβολής στην ευρύτερη ανθρώπινη επικοινωνία.

Πηγή: www.infokids.gr